LUTHERUS Martinus

LUTHERUS Martinus

cycnus a Ioh. Husso, A. C. 1415. post Saeculum promislus praedictusque: Natur est islebiae, A. C. 148. patre Ioh. matre Matgarethâ Lindemanniâ. A. C. 1501. Aet. An. 18. studiorum causâ, Erfurtum se contulit. A. C. 1505. magister artium, ad Iurisprudentiam se applicuit, sed fulmine, quod ei ambulanti comitem abstulerat, territus, invito et reclamante parente, Monasterium Augustinianorum ingreslus est. Paulo post Romam mislus, ad dissidia quaedam, inter sui Ordinis in Germania homines exorta, componenda, inde cum prudentiae elogio reversus est. Morer. Dict. Hist. Wittembergam venit, A. C. 1508. a constituta ibi Academia 6. Hîc publice praelegit Aristotelis Logicen et Physicen. Doctor Theologiae A. C. 1512. a Doct. Andrea Carolostadio, renuntiatus, instituit enarrationem Psalterii, A. C. 1513. Epistolae ad Rom. A. C. 1515. ad Galatas, A. C. 1516. Interim et Decalogi praecepta publicis ad populum declamationibus et reliquas Catechismi partes explanare coepit. Eodem Anno disputavit contra Scholasticos Theologos, de Libero Arbitrio, meritis operum et tradtionibus humanis. Vide prim. eius tom. opp. Latin. A. Sec. 17. d. 31. Octobr. in vigilia omnium SS publice Wittembergae, de qua praedictum, illam cunctas alias Germaniae Academias suâ uce obscuratur am, Abr. Scultetus, Ann. Eccl. tom. 1. affixit propositiones 95. contra Indulgentias, quas Ioh. Tezelius, impudentissimus illarum propola, circumferebat; postquam pridie Frid. Elector. Suidniciae ter successive somniâslet: Monachum comitatum sanctis ad se venisse de caela et ut quaedam ostio Academico inscribere liceret, petiisse: Scripsisse autem literis tam insignibus, ut scriptura etiam Suidniciae legi posset. Finem calami Romam se extendisse, utramque aurem Leonis X. ibidem iacentis penetr âsse, inde ad coronam tricipitem Pontificis se exporrexisse, eamque adeo commovisse, ut casura esset.

Ad haec audivisse, Monachum pennam istam accepisse ex ala anseris Bohemici. Ant. Musa, ex relat. Palatini Eloct. Confess. Hoc mitium admirandi illius et divini operis, quod Reformationem vocamus: de qua, ut antiquiores omittam, Nicolaus Cusanus, Card. Ioh. Lichtenbergius, Ioachimus Abbas, Hildegardis, Brigitra, Has, Andreas Proles, Augustinianorum provincialis, Ioh. Hilten, monachus Isenacensis, qui quidem et Annum mutationis assignâsle fertur, diu ante vaticlnati sunt. Post haec, Albertum Archiep. Moguntinum, cui Indulgentiarum negotium a Papa commislum erat, per literas oravit, ut ludulgentiarum loco Euangelium doceri iuberet: illis iam ante a Ioh. Ep. Misnensi e dioeoesi sua eiectis. Chyrr. Par. 1. Sax. Palydor. Virg. l. 8. c. 4. Laur. Surius Carthus. etc. Cumque Tecelius non solum non ceslaret, sed pro indulgentiis Francofurti disputaret, et Archiep. Magdeburgensem, Prieratem, Eccium, Hochstatumque contra illum excitaret, omnibus horum scriptis acerrime restitit. Sleidan. Hist. l. 1. Romam citatus, cum periculum obtenderet, Caietano Card. Pontificis legato, Augustae se stitit, A. C. 1518. illoque palinodiam urgente, errores sibi demoustrari petiit, quod cum non fieret, metuens, ne Card. ad extremum rem omnem magis imperio, quam disceptatione definiret, Polyd. Virg. Augustâ wittembergam reversus, a Caietano appellavit 16. Octobr. ad Papam: ab hoc d. 28. Nov. quod vitae eius insidiaretur, ad Conc. Edidit tum resolutiones et declatationes propositionum suarum de lndulgentiis, quas Leoni X. dedica vit. Publicavit item Sermones de vitture Excommunicationis, de paenitentia et praeparatione ad S. Cenam, cum appendice de meditatione passionis Dominicae. Coniungentibus iam quoque aliis Doctoribus operas suas, inprimis Ulr. Zuinglio in Helveria. De hoc Anno sic Erasm. Ep. l. 11. Ep. 1. et l. 12. Ep. 23. et 31. inquit: Ego Lutherum nec accuso nec

defendo Multa praeclare monuit, sed utinam civilius, etc. Idem Lutherum ad moderarionem revocavit, l. 6. Ep. 4. Perrexit hic edere Sermones, de duplici Iustitia, de salutari meditatione Passionis Dominicae: de Baptismo: de praeparatione ad mortem: Item enarrationem Ep. ad Galaras. Excommunicatus A. C. 1521. a Leone, publicavit Aslertionem omnium articulorum doctrinae suae a Leone damnatorum, iterumque provocavit a Papa ad Conc. Lovaniensibus quoque et Coloniensibus respondir, qui libros ipsius flammis dignos pronuntiârunt, Erasm. l. 15. Ep. ult. Seripsitque porro, de Libertate Christiana, quem librum Leoni X. misit: De Captivitate Babylon. praeludium, quo Pontificiorum iras ac odia inprimis in se concitavit, etc. Vide Bucholc. Ind. Chronol. p. 492. Lipsiae, coram Georgio Duce Saxon., cum Eccio de primatu Papae disputavit victor: exclamante Duce, sive sit iure humano, sive divino Papa, ipse est Papa Abr. Scultetus, in Ann. Eccl. Wormatiam ad Comitia, hoc Anno, citatus, amicis iter disluadentibus, respondit: Se iturum, etiamsi sciret, tot sibi Diabolos esse oppositos, quot sunt in omnibus urbis tectis tegulae. Comparuit igitur, coram Car. V. Imp. et Imperii Proceribus, ac veritatem intrepide confeslus est. Contra quosdam, fidem minime esle servandam clamitantes, a Lud. Elect. Palatino defensus: Wormatiâ decessit feriâ 6. post Iubilate, 26. April. Proscriptus a Caesare, d. 8. Maii, ab Elect. Saxoniae, 10. mensibus, in arce Vartbutgensi, prope Isenacum, occultissime servatus est, ut ne magi de loco consulti divinare potuerint In hac Pathmo plurima scripsit. Vide Bucholc. Ind. Chron. p. 494. Iterum excommunicatus, d. 28. Martii, iterum respondit. Irritatus a Carlostadio prodiit et palam rursus docuit, A. C. 1522. Vide Prasm. Ep. 2. l. 14. Ep. 7. l. 1. Ep. 2. l. 17. Ep. 26. etc. Conflixit dein cum fanaticis, Nic. Storck, Thoma Muntzero, etc. Henr. Angliae Regi asperiore calamo respondit: Hoc tempore Monachi lectis Lutheri aliorumque libris, passim Monasteria vacuefecêrunt: qui Nov. Test. hoc Anno Germanice versum edidit, Phil. Melanchthonis opera usus. Decretum Imperii Norimbergae Principibus congregatis editum, A. C. 1523. d. 6. Martii: quo Universale ac liberum Concilum optimum visum est controversias dirimendi medium, interea Theologi Euangelium pure et modeste praedicare iussi sunt, datis ad Principes literis, pro se ionterpretatus est. Abolito Wittembergae Canone Mislae Cenam Domini celebravit, revocatâ tamen in usum Confessione Auriculari, et privatâ absolutione, quam Carlostadius aboleverat. Postmodum Pentateuchum Germanice translatum edidit: Libro de diguitate et officio magistratûs Politici, exhilaravit Electorem; De Sacramenti adoratione scrip sit ad Waldenses, tumque primum opmionis Berengarii meminit, de Cena Domini. Henr. et Ioh. Monachos Augustinianos, flammis Bruxellis, ob religionem, datos, cantico celebravit, vide Erasm. l. 21. Ep. 7. et l. 24. Ep. 4. Cucullum deposuit, A. C. 1524. Erasmo scriptum de Servo arbitrio opposuit, A. C. 1526. Vide Erasm. Ep. l. 19. Ep. 1. 2. 3. 4. et antepen. Carlostadium, aureo dato nummo, ad scribendum contra se, in negotio S. Cenae, provocavit d. 22. Aug. A. C. 1524. Ienae. Hoc belli Sacramentarii initium fuit. Vide Lud. Lavateri Hist. Sacram. Edidit Psalterium Germanice. Cum Melanchthone, A. C. 1525. scripta quaedam edidit, contra articulos a seditiosis rusticis, initio Anni, publicatos. Tum Zuinglius et Oeceolampadius, mentem suam, de genuino sensu verborum S. Cenae scriptis editis, exposuêrunt: Lutherus autem Ordinationem ministrorum Euangelii in Eccl. reduxit, d. 14. Maii, cum primus or dinandus eslet Georg. Rorarius. Mislam linguâ vernaculâ celebrari

curavit, d. 29. Octobr. Contra Carlostadium, de Cena Domini et Iconomachia scripsit: librumque de abominatione Canonis Mislae edidit, contradicentibus ex Anglia, Gallia, Hispania, Germania, etc. plurimis: Cathatinam a Boren, genere nobilem, quae monialis antea fuerat, die 27. Iunli uxorem duxit. Librum ad versus Zuinglium et Oecolampadium, A. C. 1527. de sensu verborum Cenae evulgavit, cui uterque respondit; ut et A. C. 1528. Conventu dein Spirensi, A. C. 1529. celebrato, Protestantium ortum nomen: codemque Anno

Smalcaldiae, de mutuo foedere Principum Euangel. consilia agitata. Colloquio Marpurgensi, inter Lutherum et Zuinglium, triduano, coustituta est Concordia discors, et induciae in causa Eucharistia pactae, quae diu haud durâtunt. Edidit post haec utrumque Cathechismum Lutherus. A. C. 1530. Confessio Augustana, scripta a Phil. Melanchthone, exhibita est Car. V. in Comitiis Augustanis, qui illam sibi Italice et Gallice verti voluit; dum Lutherus in arce Coburgensi fuit: et prima pax Religionis coiit, A. C. 1532. usque ad liberum Christianum Conc. impetrante illam Alberto Moguntino et Lud. Palatino. Lutherus A. C. 1534. tandem Biblia Germ. in unum corpus redacta, praelo subiecit, quae, cum Hebraicis Seb.-Munsteri, prodiêrunt A. C. 1535. Coepit exin Genesin enarrare: Inter eum et Bucerum concordiae formulam Melanchthon edidit, A. C. 1536. Disputare contra Antionoms A. C. 1537. coepit Librum de Conciltis et Eccl. in lucem A. C. 1538. misit. Primam suotum Comm. in Genesin partem A. C. 1544. et mense Sept. eiusd. Anni brevem ultimamque suam de C. D. confessionem condidit, diserte exponens, quid a dignis et indignis in illa sumatur: de quo scripto Theologi Tigurini suam sententiam paulo post publicârunt. Obiit paulo ante bellum Smalcaldicum, Islebiae A. C. 1546. Vir etiam hostium iudicio magnanimus, talia certe ausus, quae totus miratur orbis, et unus ferme Orbi coniurato obnixus, Mortem va. riae calamitates sequutae sunt. Vide Sleidan. etc. Sectatores eius, Lutherani dici amantes, indiganante illo, iam olim ex 1. Cor. c. 1. v. 12. et 13. in plurimis ab eo recedunt, ut ex scriptis illorum videre est. De Luthero Melanchthon: Pomeranus est Grammaticus, et verborum vim explanat; ego sum Logicus, monstro contextum rerum et argumenta; Iustus Ionas est Orator, copiose et ornate disserit: sed Lutherus est omnia in omnibus, et miraculum inter homines, quidquid dicit, quidquid scribit, id in animos penetrat et mirisice relinquit aculeos in cordibus hominum, apud Melch. Adami. De eodem Eduardud Leigh. Anglus: res et verba Philippus Res sine verbis Lutherus, Verba sine re, Erasmus. Eius picturâ olim visâ, Melanchthon modo memoratus in hunc versiculum ex tempore erupiisse legitut:

Fulmina erant linguae singula verbatuae. etc.